Në emisionin “Most” të Radios Evropa e Lirë, u diskutua për qëndrimin e Kishës Ortodokse Serbe (KOS) ndaj protestave studentore që po zgjasin tashmë gjashtë muaj në Serbi. Temë qendrore ishte deklarata e fundit e patriarkut Porfirije gjatë një vizite në Moskë, ku protestat i quajti “revolucion me ngjyra”, një term i përdorur shpesh nga propaganda ruse për të diskredituar lëvizjet opozitare në vendet e Evropës Lindore.
Sipas analistit fetar Drashko Djenoviq, deklarata e dhënë në Moskë pasqyron qëndrimin personal të patriarkut, jo të të gjithë Kishës Ortodokse Serbe. Ai thekson se në mesin e klerit ka edhe episkopë dhe priftërinj që i mbështesin studentët dhe se Kisha nuk duhet të jetë as në anën e pushtetit, as të opozitës. Đenoviq shton se patriarku ndoshta nuk e ka pritur që fjalët e tij do të bëheshin publike dhe se tani Kisha duhet të punojë shumë për të rikthyer besimin e popullit.
Historiani Vladimir Veljkoviq pajtohet se qëndrimi i Porfirijes është më shumë personal dhe se përdorimi i termit “revolucion me ngjyra” e vë Kishën në shërbim të interesave të pushtetit. Ai vëren se patriarku e dha këtë deklaratë në një takim me presidentin rus Putin dhe se ajo synonte të shërbente si një sinjal mbështetjeje për presidentin serb Aleksandar Vuçiq.
Studentët dhe publiku si viktima të një aleance politike-fetare
Të dy analistët bien dakord se kjo deklaratë ka lënduar shumë besimtarë të rinj dhe familjet e tyre, duke qenë se në protestat studentore shpesh shfaqen simbolet fetare si ikonat dhe kryqet. Sipas Veljkoviq, patriarku ka zgjedhur të mbajë anën e pushtetit në vend që të dëgjojë zërin e popullit, ndërkohë që Djenoviq ngre dyshime për presione të mundshme mbi patriarkun që mund ta kenë ndikuar në ndryshimin e tij të papritur të qëndrimeve që prej zgjedhjes si kreu i Kishës.
A ka ndasi në Kishën Ortodokse Serbe?
Sipas analizës së Djenoviq, ka një ndarje në Kishë mes atyre që qëndrojnë pranë popullit dhe atyre që lidhen me interesat e pushtetit. Ai përmend shembullin e arqipeshkvit katolik Ladislav Nemet, i cili në mënyrë të qartë ka përkrahur studentët, në kontrast me heshtjen ose anën e marrë nga shumica e hierarkisë ortodokse.
Veljkoviq shton se ndasitë ekzistojnë por nuk janë të thella – më shumë janë dallime në qasje dhe autonomi personale të disa ipeshkvijve që refuzojnë të ndjekin verbërisht vijën e pushtetit.
A po rrezikon patriarku të ardhmen e tij?
Të dy analistët nuk përjashtojnë mundësinë që pas ndërrimit të pushtetit, patriarku Porfirije të përballet me kërkesa për tërheqje nga posti për hir të unitetit dhe reputacionit të Kishës. Ata theksojnë se bashkimi i kishës me pushtetin në momente të tilla mund të jetë i dëmshëm dhe i dënueshëm nga historia.
Ndërkohë që protestat studentore gëzojnë përkrahje të gjerë në publik, qëndrimi i patriarkut Porfirije është parë nga shumë si një mbështetje e qartë për regjimin e presidentit Vuçiq. Kjo ka shkaktuar indinjatë te shumë besimtarë, ka ngritur pikëpyetje për pavarësinë e Kishës dhe mund të ketë pasoja afatgjata për imazhin e saj në shoqëri.